Hải Lăng, Quảng Trị (23-4-2019) – Các đội Hủy nổ bom mìn lưu động do Dự án RENEW và Tổ chức Viện trợ Nhân dân Na Uy (RENEW-NPA) quản lý hôm thứ Ba đã di dời một quả bom Mỹ khỏi rừng tràm gần nhà thờ La Vang ở huyện Hải Lăng sau khi người chủ rừng gọi điện thoại cấp báo vào đường dây nóng của Trung tâm Hành động Bom mìn Quảng Trị (QTMAC).
Qủa bom do ông Nguyễn Đức Danh, một người trồng rừng sống ở thị trấn Hải Lăng, phát hiện khi đi kiểm tra rừng tràm cuối tuần qua. Hoảng sợ khi nhận thấy mối nguy hiểm, ông Nhân gọi vào số đường dây nóng của QTMC để báo cho cán bộ tổng đài biết một số người tìm kiếm phế liệu không rõ danh tính đã để lại một quả bom lớn trong vườn tràm của ông ở thôn Trường Phước, Hải Lâm, cách nhà thờ La Vang khoảng 10km. Ông Danh khẩn thiết yêu cầu xử lý nhanh mối đe đọa.
Sáng sớm ngày thứ Ba, các đội lưu động RENEW-NPA đến rừng tràm và bắt đầu kiểm tra. Quả bom được xác định là loại M117 nặng 340 kg và chứa 175 kg thuốc nổ. Do hai ngòi nổ của của quả bom không còn, Cán bộ Kỹ thuật Quốc gia Bùi Trọng Hồng quyết định cho phép đội lưu động vận chuyển quả bom khủng về bãi nổ tập trung.
Tại Bãi nổ tập trung ở xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong, hai đội lưu động của RENEW-NPA đã tiến hành phá hủy an toàn quả bom M117, dưới sự giám sát của ông Hồng.
Tháng 11 năm ngoái, đội RENEW-NPA phá hủy một quả bom cùng loại sau khi một người dân thu hoạch rừng ở thôn Xuân Lâm, xã Hải Lâm gọi điện nhờ giúp đỡ. Quả bom này cũng được tìm thấy nhưng sau đó bỏ lại bởi một số người tìm kiếm phế liệu không rõ danh tính. Trước đó trong năm 2016, công an huyện Gio Linh bắt giữ một lái xe tải và thu giữ 3 quả bom MK82 nặng 226kg, và đề nghị RENEW-NPA giúp phá hủy chúng.
Chính quyền địa phương và nhân viên rà phá RENEW-NPA biết rằng có một đường dây ngầm những người đi tìm phế liệu, thu thập trái phép thuốc nổ thời chiến để bán cho doanh nghiệp khai thác mỏ hoặc đánh cá, mặc dù pháp luật Việt Nam nghiêm cấm hành vi buôn bán thuốc nổ. Những người nào làm thế là phạm pháp và có thể bị bỏ tù. Do nguồn tiền quá lớn từ việc bán thuốc nổ thời chiến đem lại, một số cá nhân bất chấp nguy hiểm cho bản thân và pháp luật và tiếp tục tham gia vào việc làm nguy hiểm này.
Theo dữ liệu ném bom của Hoa Kỳ, xã Hải Lâm là nơi bị đánh phá ác liệt trong chiến tranh. Từ năm 1965 đến 1973, lực lượng quân sự Mỹ tiến hành 2.226 vụ không kích tại xã Hải Lâm, trong đó 106 chuyến ném bom chùm. Từ năm 1975 đến nay, toàn xã Hải Lâm có 135 người chết và 139 người bị thương do bom mìn chưa nổ gây ra.
Từ năm 2016, RENEW-NPA triển khai các đội Khảo sát Kỹ thuật tại xã Hải Lâm để xác định và lập bản đồ khu vực ô nhiễm cần rà phá. Kết quả là 8 khu vực ở Hải Lâm có tổng diện tích trên 6,6 triệu m2 đất được khẳng định là nguy hiểm và chúng sẽ được các tổ chức hành động bom mìn tiến hành rà phá trong thời gian tới.
Dự án RENEW là chương trình hợp tác giữa chính quyền tỉnh Quảng Trị với các tổ chức phi chính phủ nước ngoài được thành lập năm 2001. Dự án có sứ mệnh phục hồi môi trường và khắc phục hậu quả chiến tranh với trọng tâm giải quyết bom mìn chưa nổ.
Tổ chức Viện trợ Nhân dân Na Uy (NPA): Làmột trong những tổ chức hàng đầu thế giới trong lĩnh vực Giải trừ quân bị nhân đạo. NPA hoạt động tại Việt Nam từ 2008 sau khi ký thỏa thuận với tỉnh Quảng Trị hỗ trợ phát triển năng lực hủy nổ bom mìn cho Dự án RENEW. Nguồn lực hiện nay gồm có 32 đội, chia thành 02 đội rà phá hiện trường, 01 đội khảo sát phi kỹ thuật, 04 đội lưu động và 25 đội khảo sát kỹ thuật.
