Triệu Phong, Quảng Trị (7-5-2014)

Một cụ già ở xã Triệu Trung mới đây có thể đã cứu cháu nội của mình và các bạn khỏi bị chết hoặc bị thương do bom Mỹ, khi ông không cho cháu mình và bạn lôi quả bom lên khỏi sông Vĩnh Định để bán phế liệu. Ông yêu cầu các thanh niên cẩn thận bỏ quả bom lại xuống nước, vì ông biết quả bom chứa lân tinh (phốt pho) có thể bốc cháy bất cứ lúc nào, với hậu quả bi thảm. Sau đó ông bảo con trai mình gọi điện đến số điện thoại đường dây nóng của Dự án RENEW ngay lập tức và báo cáo phát hiện để đội RENEW có thể đến giải quyết.

[clear]

Nguồn gốc của câu chuyện quay trở lại hơn 40 trước, gần như đã quên lãng ngày hôm nay. Đôi vợ chồng trẻ, Nguyễn Văn Có và vợ Hồ Thị Vy, trở về làng Ngô Xá cuối năm 1972 sau khi di tản tránh cuộc giao tranh ác liệt diễn ra gần thành cổ Quảng Trị. Khi về nhà, họ kinh hãi thấy một quả bom chưa nổ trong vườn, một đầu đang bốc khói. Hai vợ chồng nhanh chóng đào hố, lấp quả bom . Sau 1975, khi chiến tranh thực sự kết thúc ở Việt Nam, họ làm lại nhà và kéo bỏ quả bom xuống sông Vĩnh Định, và không còn nhớ đến nó nữa.

Thời gian trôi nhanh và qua nhiều năm ông Có, nay 82 tuổi, không còn nhớ đến quả bom “bốc khói” mà ông và vợ mình bỏ xuống sông – cho đến ngày 22/4 vừa qua. Vào hôm đó cháu nội ông cùng với một số thanh niên trong thôn đi kéo trìa thì phát hiện quả bom nằm dưới nước cạn gần bờ sông. Nghĩ rằng họ có thể bán nó kiếm ít tiền, cháu nội ông và bạn bè bắt đầu kéo quả bom lên khỏi sông vào khu vườn. Biết chuyện đó đang xảy ra, ông Có ngay lập tức ngăn cản hành động bất cẩn của các thanh niên, và bảo họ đưa quả bom lại xuống nước cẩn thận tại nơi an toàn để đội xử lý bom mìn có thể đến.

Quả bom nằm ở vùng nước nông sát bờ sông có thể nhìn thấy rõ.

“Tôi nhớ ngay đó là quả bom lân tinh tôi bỏ xuống sông hơn 40 năm trước khi làm lại nhà,” ông Nguyễn Văn Có nói. “Tôi xem ti vi thường xuyên nên biết cần làm gì trong trường hợp này,” ông nói, đề cập đến chương trình truyền thông của Dự án RENEW về thông điệp an toàn được phát sóng trên đài truyền hình Quảng Trị.
Vài giờ sau, trong sáng ngày 22-4-2014, Dự án RENEW cử đội xử lý bom mìn lưu động số 2 đang hoạt động ở huyện Triệu Phong đến giải quyết phát hiện do người dân báo cáo. Đội kiểm tra và xác định vật liệu nổ nằm dưới nước gần bờ sông là một quả bom 100 cân Anh (khoảng 45 kg) chứa phốt pho trắng.

“Quả bom có tình trạng không ổn định, và phốt pho đang bị rò rỉ,” đội trưởng Trương Công Vinh nói. “Chúng tôi phải đảm bảo nhanh chóng bịt kín các chỗ rò rỉ khi đưa nó lên khỏi mặt nước và di chuyển về bãi hủy nổ.”

Nhân viên đội RENEW cẩn trọng di dời quả bom để sau đó vận chuyển về bãi huỷ nổ tập trung.

Quả bom phốt pho được vận chuyển bãi nổ tập trung của RENEW và được phá hủy an toàn sáng hôm đó, trước giờ ăn trưa. “Với hơn 30 kg phốt pho trắng và các chất phụ gia khác, quả bom đó có thể gây phá hủy chết chóc cho gia đình ông Có và các hộ dân khác ở làng Ngô Xá nếu phát nổ,” Lê Xuân Tùng, đội trưởng đội xử lý bom mìn lưu động số 3, những người triển khai việc hủy nổ với sự hỗ trợ của đội lưu động số 2.

Huỷ nổ quả bom phốt pho tại bãi nổ tập trung phóng ra một lượng thuốc mạnh có thể giết chết hoặc làm bị thương nghiêm trọng bất kỳ ai ở bờ sông tại nơi quả bom được phát hiện, nếu nó phát nổ.

Hành động cảnh giác và can thiệp kịp thời của ông Có có thể đã ngăn một tai nạn thương tâm khỏi xảy ra. Ở tỉnh Quảng Trị, trẻ em và người lớn có kiến thức đầy đủ về nguy cơ bom mìn là những thành viên quan trọng trong nỗ lực hàng ngày làm cho Quảng Trị an toàn. Vào dịp Noel năm ngoái, một học sinh 12 tuổi vẫy xe đội lưu động RENEW và dẫn đường đến địa điểm có hơn 100 quả vật liệu chưa nổ mà em phát hiện trong khi chăn thả gia súc. Trong khi đó, một thanh niên Vân kiều 21 tuổi bị cụt tay phải vì không biết mối nguy hiểm bom mìn, và anh nhặt lên một quả đạn trong khi làm rẫy. Anh ấy chưa được hướng dẫn về hành vi an toàn.

Việc rà phá bom mìn còn sót lại sau chiến tranh sẽ tiếp tục trong nhiều năm. Tuy nhiên, trẻ em và người lớn có thể an toàn nếu họ được giáo dục về nguy cơ bom mìn và hướng dẫn hành vi an toàn cần làm gì khi gặp phải bom mìn gần nhà, trong vườn, hai bên đường – và nơi đánh bắt cá.