Quả đạn pháo hạm đội có đường kính hơn 20cm đang được đội RENEW bốc dỡ xuống từ xe tải tại bãi nổ tập trung sau khi vận chuyển nó từ sông Bến Hải.
Trung Sơn, Gio Linh (15/03/2016) – Khi nước sông Bến Hải cạn xuống sau các đợt mưa lớn, ông Võ Hữu Tường ở thôn Kinh Thị lại tranh thủ cơ hội dành vài tiếng đồng hồ lội sông vớt củi mục và phơi khô để đun nấu. Trong một ngày như thế đầu tháng 3, ông đã rất ngạc nhiên khi gặp phải một vật liệu nổ nguy hiểm chết người.
Ngày hôm đó, sau khi cố nhưng không nhấc nổi một “khúc gỗ” nặng khác thường lên mặt nước, ông Tưởng giật mình nhận thấy mình cố di dời một quả đạn chưa nổ. Quá sợ để tiếp tục, ôngTường lội vào bờ và về nhà.
Hai ngày sau tại nhà văn hóa thôn, người đàn ông 60 tuổi này gặp nhân viên Khảo sát phi kĩ thuật RENEW Nguyễn Văn Thủy đang phỏng vấn người dân trong thôn về thông tin liên quan đến bom mìn. Ông Tưởng đã kể về phát hiện bất ngờ của mình cho anh Thủy. Sau khi ghi chép, Thủy nhanh chóng chuyển thông tin cho đội xử lí bom mìn lưu động RENEW.
Theo chỉ dẫn của Thủy, đội xử lí bom mìn lưu động đã có mặt tại hiện trường bờ sông và tìm thấy vật liệu nổ dưới mặt nước. Đó là một quả pháo có đường kính hơn 20cm bắn từ tàu chiến Mỹ trong thời gian chiến tranh cách đây hơn 40 năm. Đội sau đó tiến hành di dời vật liệu nổ khỏi lòng sông và vận chuyển về bãi hủy nổ tập trung của RENEW để hủy nổ.
Anh Nguyễn Đức Hóa, Đội trưởng đội khảo sát phi kĩ thuật của RENEW cho biết thông tin từ người dân địa phương ở huyện Gio Linh trong 2 tuần vừa qua đã giúp cho thành viên đội xác định được 10 khu vực nghi ngờ ô nhiễm bom bi. Các khu vực này cần được kiểm tra lại bằng khảo sát kĩ thuật, từ đó cung cấp thông tin chính xác hơn và triển khai rà phá nếu cần thiết. Kinh nghiệm cho các đội RENEW biết rà phá là một bước tiếp theo của quá trình.
Nằm dọc theo khu vực phi quân sự trước đây và từng là nơi lính thủy đánh bộ Mỹ thiết lập các căn cứ tác chiến như Cồn Tiên, huyện Gio Linh là chiến trường ác liệt và là nơi hứng chịu nhiều bom đạn trong suốt những năm 1967 và 1968.
Nhân viên Khảo sát phi kỹ thuật của RENEW dành nhiều thời gian trong ngày tiếp cận người dân tại nơi họ đang làm việc để thu thông tin. Anh Hồ Sỹ Khương đang nói chuyến với một người dân chăn thả bò ở thôn Bình Hải, xã Gio Bình.
Huyện Gio Linh vừa được thêm vào địa bàn hoạt động của RENEW từ tháng 3 năm 2016, là một phần của chương trình mở rộng khảo sát và rà phá bom mìn trên địa bàn tỉnh do Bộ Ngoại giao Mỹ tài trợ. Hoạt động khảo sát phi kĩ thuật là bước đầu tiên, nhằm cung cấp bằng chứng trước khi quyết định thực hiện can thiệp sâu hơn khi cần thiết.
Việc mở rộng này là sự tiếp nối hoạt động thành công của Dự án RENEW thông qua hợp tác với Tổ chức Viện trợ nhân dân Na Uy (NPA) trên địa bàn 2 huyện Triệu Phong và Cam Lộ. Tại đây RENEW và NPA đã giới thiệu một phương pháp mới và hiệu quả hơn để rà phá vật liệu nổ một cách có hệ thống. Đội khảo khát phi kĩ thuật nghiên cứu tài liệu và tổ chức họp thôn, thu thập thông tin quan trọng từ người dân địa phương dẫn đến vị trí chính xác của của bom chùm hoặc vật liệu nổ khác. Cách tiếp cận “dựa trên bằng chứng” này sau đó được tiếp tục bằng hoạt động khảo sát kỹ thuật tại khu vực nghi ngờ sử dụng phương pháp đã được thử nghiệm tập trung hướng vào các tọa độ đánh bom chùm. Sau khi xác định được “dấu vết” bom mìn, đội khảo sát kỹ thuật lập bản đồ khu vực khẳng định nguy hiểm và chuyển cho Trung tâm Điều phối tỉnh để cử các đội rà phá đến làm sạch đất đai.
“Chúng tôi đã nhận được rất nhiều sự hỗ trợ và hợp tác từ chính quyền và người dân địa phương kể từ khi bắt đầu khảo sát phi kĩ thuật từ đầu tháng 3,” anh Nguyễn Đức Hóa cho biết. “Thông tin quan trọng do ông Tường báo không chỉ giúp đội chúng tôi kịp thời di dời mối nguy hiểm mà còn phòng tránh cho gia đình ông và bà con láng giềng trở thành nạn nhân tiếp theo của hậu quả chiến tranh.”
Vào tháng 6 năm 2015, một vụ nổ đạn pháo tại thôn Kinh Tế Mới cũng thuộc xã Trung Sơn đã làm chết một người đàn ông 42 tuổi, cha của 3 đứa con nhỏ.
Chương trình Khảo sát và Rà phá vật liệu nổ của dự án RENEW được tài trợ bởi Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ thông qua đối tác chính NPA.
