Triệu Phong, Quảng Trị (14-05-2014)
Hơn 60 vật liệu chưa nổ đã được di dời an toàn khỏi ruộng lúa gần nhà dân ở thôn Triêu, xã Triệu Long sau khi đội RENEW tiếp ứng một báo cáo phát hiện bom mìn ngày trước đó. Nhiệm vụ này được triển khai sau khi một người tìm kiếm phế liệu gọi điện cho nhân viên RENEW báo cáo vừa đào lên số lượng lớn đạn chưa nổ.
[clear]
Trong khi dùng máy rà tự chế rà tìm kiếm phế liệu ở ruộng lúa vừa thu hoạch hôm Chủ nhật vừa qua, anh Nguyễn Văn Thương, 32 tuổi, và các bạn của mình ngạc nhiên khi bất chợt đào lên một đống vật liệu chưa nổ. Nhận thấy các quả đạn nguy hiểm nếu tác động, Thương lấy máy di động và gọi ngay cho nhân viên đội Hỗ trợ Cộng đồng (CST) của RENEW để báo cáo phát hiện và yêu cầu giúp đỡ.
Sau khi gọi điện cho RENEW, nhóm người tìm kiếm phế liệu chuẩn bị rời đi. Tuy nhiên người dân không muốn họ đi khỏi mà chưa làm gì cả với số đạn vừa đào lên. Thương phải gọi điện cho RENEW lần thứ hai.
“Các đội xử lý bom mìn của chúng tôi nghỉ vào cuối tuần,” Đội trưởng đội CST Nguyễn Đức Hoá, người tiếp nhận cuộc gọi của Thương, cho biết . “Tôi phải thuyết phục người dân rằng việc đầu tiên trong sáng thứ Hai là RENEW sẽ xử lý tình huống này.” Anh Hoá hướng dẫn người dân dựng bảng cảnh báo gần hố đạn và sau đó liên lạc với cán bộ liên lạc quân đội huyện đề nghị xã đội trưởng đến hiện trường kiểm tra.
Sau khi biển báo được cắm và khu đất được khoang vùng, người dân mới cho nhóm tìm kiếm phế liệu đi khỏi.
Đội trưởng đội xử lý bom mìn lưu động tiếp cận kiểm tra số vật nổ tại hiện trường.
Sáng thứ hai RENEW cử đội xử lý bom mìn lưu động số 1 đến thôn Triêu, tại đó các anh đã di dời 9 mô-tơ rocket và 52 quả đạn cối 60 ly. Sau đó đội vận chuyển số đạn này về bãi huỷ nổ tập trung để xử lý an toàn.
Việc rà tìm phế liệu là một thách thức đặc biệt đối với sứ mệnh làm cho Quảng Trị an toàn. Khảo sát của RENEW cho thấy người dân tìm kiếm phế liệu bất chấp nguy hiểm là do áp lực kinh tế, nhu cầu tìm thu nhập thêm để hỗ trợ gia đình và không có cơ hội việc làm khác.
Mô-tơ rocket và đạn cối 60 ly tại hiện trường.
Nhân viên Dự án RENEW đã áp dụng một cách tiếp cận có tính hợp tác cho hoàn cảnh này. Theo anh Hoá, từ năm 2010 thành viên đội CST bắt đầu giữ liên lạc với những người tìm kiếm phế liệu bằng cách tổ chức tập huấn cho 16 chủ đại lý phế liệu. Đó là nỗ lực giảm thương vong cho đối tượng tìm kiếm phế liệu thông qua nhận dạng bom mìn cơ bản. Những người có tham gia vào đợt tập huấn này đã thay đổi ý thức và hành vi của mình.
“Chúng tôi hiểu rằng do mưu sinh nên những người này phải chấp nhận rủi ro và tiếp tục tìm kiếm phế liệu chiến tranh,” đội trưởng Hoá nói. “Vì dự án cũng không giúp họ về sinh kế nên chúng tôi luôn khuyến khích họ hãy liên lạc khi phát hiện vật liệu nổ để dự án xử lý chứ đừng đem tháo gỡ, chôn lấp hoặc vứt bừa bãi. Thông tin họ cung cấp là rất chính xác.”
Trong trường hợp này sự hợp tác đã tạo ra kết quả tích cực, anh Hoa nói. “Ngày hôm nay nỗ lực của chúng tôi có kết quả với việc anh Thương báo cáo phát hiện – như anh ấy đã làm nhiều lần trước đây.”
Thương cho biết anh làm nghề tìm kiếm phế liệu đã hơn 10 năm. Vào một ngày may mắn anh ấy có thể kiếm được 100.000 đến 200.000 đồng từ việc bán mảnh sắt vụn. “Tuy nhiên giá sắt hiện nay rất thấp nên thu nhập một ngày chỉ đủ chi tiêu cơ bản của gia đình,” Thương nói.
Chừng nào người dân còn nghèo và họ còn thấy cơ hội kiếm thêm thu nhập, mặc dù biết rủi ro, thì rất khó thuyết phục người dân từ bỏ nghề nguy hiểm này.
Mặc dù tai nạn bom mìn ở Quảng Trị có giảm mạnh qua các năm, đặc biệt đối với trẻ em, nhóm người tìm kiếm phế liệu chiến tranh vẫn còn là nhóm có nguy cơ bị chết hoặc bị thương bởi vật liệu nổ. Báo cáo của Dự án RENEW cho thấy khoảng 33% số tai nạn bom mìn ở Quảng Trị từ 1975 có liên quan đến hoạt động nguy hiểm này. Trong tháng 11-2012, một người bị chết tại chỗ trong khi tìm kiếm phế liệu.
